L1, 31 januari 2016

De ene tuinman is de andere niet. Ze zijn er in soorten en maten. Je hebt de denkers en de doeners. Je hebt de luien, die al leunend op hun spa relaxed een praatje maken met de buurman en je hebt de over-actieven die per dag liefst 6000 calorieën wegspitten. Je hebt er die zich honderd procent focussen op de kleine wereld van hun eigen tuin en je hebt er die het veld intrekken en alles over wilde planten willen weten. Het is mijn ervaring dat de beste tuinmannen bezeten zijn van planten. Ze kijken altijd naar de grond, ze willen alles weten, en ze experimenteren er lustig op los. En dan kan het goed zijn dat de tuin voor de tuinman te klein wordt.

Zoals voor Frans Nicolaas Meijer. Meijer werd in 1875 geboren als zoon van een Amsterdamse douaneambtenaar en op veertienjarige leeftijd werd hij als tuinhulpje naar de Hortus gestuurd. Jonge Frans was uitermate leergierig en hij werd binnen de kortste keren de protégé van directeur Hugo de Vries, destijds een beroemd geneticus.  De veertienjarige stelde vragen, en de professor van middelbare leeftijd had er lol in ze te beantwoorden. De Vries nam hem mee naar zijn laboratorium en gaf hem les in Frans, Duits en Engels. In een hoek van de Hortus was een speciale tuin met planten voor genetisch onderzoek, en op zijn 18^de werd Frans  hoofd van deze proeftuin.

Natuurlijk was het de bedoeling dat hij door zou klimmen op de ladder van de hiërarchie in de tuin en uiteindelijk hortulanus zou worden. Maar de Hortus was te klein voor zijn onrustige ziel. Erop uit trekken, zoeken, dromen en leren, dat wilde hij. Om te beginnen naar Italië, te voet over de Alpen, en slapend in de buitenlucht. Vervolgens naar Engeland en daarna de oversteek naar de Verenigde Staten. Daar aangekomen werd hij Amerikaans staatsburger en Frans Meijer werd Frank Meyer.

Hij vond werk in kweekkassen in Washington DC, en zegde na een tijdje zijn baan op. Hij trok naar Californië, werkte er tijdelijk in een tuin, en zegde zijn baan op. Op eigen initiatief maakte hij een voettocht van meer dan 1500 kilometer om de flora van Mexico te bestuderen. Dagelijks zag hij  nieuwe vruchten en bloemen en hij besefte dat hij op deze manier veel meer van planten leerde dan uit honderd boeken.

Zijn reislust, zijn vermogen om te voet lange afstanden af te leggen én zijn plantenkennis werden opgemerkt door het federale Department of Agriculture. Of hij op pad wilde gaan, naar China, om nieuwe economische gewassen voor Amerika te zoeken. Kort daarvoor was door de Amerikaanse overheid namelijk besloten dat in het noorden van de VS, van Chicago tot aan de Stille Oceaan, de extensieve veeteelt vervangen zou gaan worden door landbouw. Geen ranchers en cowboys meer, maar farmers. Men was met name op zoek naar nuttige gewassen die droogte en kou konden weerstaan en men dacht die in China te kunnen vinden.

Met ongekende moed en ijver maakte Frank Meyer tussen 1904 en 1918 vier reizen naar China, vaak onder de zwaarste omstandigheden. Gigantische hoeveelheden plantmateriaal stuurde hij naar de VS. Het ging met honderden kilo’s tegelijk. Stekken, enten, afleggers, zaden; alle praktische kennis die hij als tuinman had opgedaan was goud waard. Hij vertrouwde niemand bij het verpakken van de planten. Alleen hij kon goed inschatten hoeveel vocht het mos dat rond de wortels werd gestopt moest bevatten om ze levend in de VS te krijgen.

Hij probeerde zijn zendingen zo goed mogelijk te laten aansluiten op de wensen van zijn opdrachtgevers. Over alles wat hij meemaakte schreef hij overvloedig en hij maakte altijd foto’s. Hij werd een bekende figuur, niet alleen in de wetenschappelijke, maar ook in de gewone pers.

Frans Meijer introduceerde maar liefst 2500 soorten in zijn tweede vaderland. Zijn planten veranderden het landschap van de VS, of ze nu terechtkwamen op de uitgestrekte akkers van de Great Plains, op de erven van kleine boerderijtjes, op hoeken van straten, of in arboreta. Een van zijn leukste introducties is wat mij betreft een ziekteresistente spinazie, die de redding bleek van de zieltogende Amerikaanse spinazie-in blik -industrie. Denk je eens in: zonder Frans Meijer had Popeye The Sailor Man niet bestaan.

Frank Meyer keerde niet meer terug van zijn vierde expeditie. Op 2 juni 1918 verdween hij van een stoomboot die voer op de Jangtsekiang. Een week later werd zijn lijk in de rivier gevonden en hij werd begraven in Sjanghai. Een golf van ontzetting en welgemeend verdriet ging door de wereld van de plantkundigen. En natuurlijk was het bericht van zijn dood groter nieuws in Amerika dan in Nederland.