25 juni 2016

Als ik een top vijf zou moeten opstellen van mijn favoriete tuingereedschap, dan zou daar gegarandeerd een mes bij zitten. Of het nou een zakmes is, of een oogstmes, een entmes, of een gewoon aardappelmesje, het maakt niet uit; als het maar loeischerp is.

Een aantal jaar geleden verbleven we in het binnenland van Sicilië en tijdens onze allereerste wandeling buiten het stadje kwamen we langs een moestuin. Als moestuingek kon ik niet anders dan even over het hek kijken. Een oudere man kwam tevoorschijn, gebaarde ons naar binnen en toen hem duidelijk werd dat onze kennis van de Italiaanse taal niet verder ging dan een paar woorden, zetten we onze conversatie voort op andere wijze. Dat lukte prima, want op de een of andere manier spreken moestuiniers allemaal dezelfde taal.

Het was september en hij liet ons de vruchten van september zien.  Kleine appeltjes, vijgen, limoenen en de vruchten van de metershoge cactus, de Opuntia. Hij haalde een vieze zakdoek tevoorschijn en brak een vrucht van de cactus af. Nu moet u weten dat zo’n vrucht, net als de meeste cactussen, vol zit met hele fijne, gemene doorntjes. Met een uiterst elegante beweging – die ik later vaak heb proberen na te doen, maar die bij mij jammerlijk mislukt -, veegde hij met één enkele veeg van zijn zakdoek de stekels weg. Vervolgens trok hij een plat zakmes uit zijn broekzak en klapte het open. Het was een loeischerp mes.

De oogst van het bezoek aan de moestuin bij Castelbuono, Sicilië.

Daar stonden we dan. Ergens in een tuintje in de heuvels van Sicilië, ver van de bewoonde wereld, met een onbekende man met een scherp mes. Mijn kennis van Sicilië beperkte zich destijds grotendeels door wat ik in maffiafilms had gezien en even was daar dus de mogelijkheid dat de man ons beider strot vakkundig zou doorsnijden. Maar niets hiervan. Ik kon opgelucht ademhalen. Hij sneed de cactusvrucht overlangs routineus door en presenteerde ons op zijn vlakke hand de twee opengeklapte, zoetsappige helften.

Het bleek natuurlijk een uiterst vriendelijke moestuinman, trots op zijn tuin. Met een zak vol limoenen en salie – dé klassieke basis ingrediënten van de Siciliaanse keuken – vervolgden we onze wandeling. En diep onder de indruk van de manier waarop hij het mes had gehanteerd liep ik die middag meteen naar de lokale ijzerwarenhandel om zo’n echt Siciliaans zakmes aan te schaffen.

Tuinmessen zijn er in soorten en maten, maar wat het belangrijkste is, is dat ze scherp zijn. Dat lukt het best wanneer ze niet van roestvrij staal zijn gemaakt. Alle bekende merken tuinmessen zijn van het zogenaamde carbon-staal, een staal met een hoog koolstofgehalte. Dit maakt het staal extra hard, waardoor het dunner geslepen kan worden, en dus extra scherp te krijgen én te houden is.  Bij de fabricage van roestvrij staal wordt chroom toegevoegd, en het chroom maakt het staal zachter. Dan is het moeilijker om een lemmet scherp te krijgen. Ik weet dat rvs tuingereedschap momenteel het summum is, maar als het scherp moet zijn, nee, dan liever niet.

Natuurlijk wordt het tuinmes in de tuin voor van alles en nog wat gebruikt. Maar een van de allerleukste dingen die je wat mij betreft met zo’n mes kunt doen – niet alleen als tuinier maar ook als natuurliefhebber -, is een bloem overlangs opensnijden. Eens kijken hoe dat er binnenin uitziet, wellicht met een vergrootglas erbij. Laatst deden we dat met de bloem van de Duitse Pijp. We zagen de wonderlijke binnenkant,  met al z’n haartjes en z’n purperen en witte vlekken, en het leek ons dat je er als bestuiver de weg behoorlijk in kunt kwijtraken.

Bovendien worden, als je gaat snijden,  allerlei ingewikkelde botanische termen in één klap duidelijk. Aanschouwelijk onderwijs heet dat. Snij een uitgebloeide egelantier in de lengterichting door en meteen zie je wat er bedoeld wordt met een zogenaamd onderstandig vruchtbeginsel.  Of maak een langsdoorsnede van een paardenbloem en het onderscheid tussen een enkel bloemhoofd en de zee aan lintbloemen word acuut duidelijk.

Het is het scherpe mes dat er voor zorgt dat de vrucht of de bloem zijn geheimen prijsgeeft. Als dat geen mooi gereedschap is.