Het dierenrijk telt wereldwijd bijna 1,4 miljoen soorten. De vogels, die u dit weekend massaal in uw tuinen telt, nemen daarvan ongeveer 10.500 voor hun rekening. Dat is 0,75 procent van het totaal aantal diersoorten op aarde.

In vergelijking met het dierenrijk is de variatie binnen het plantenrijk wat bescheidener. Over de hele wereld komen ruim 300.000 verschillende plantensoorten voor. Die zijn niet gelijkmatig over de aardbol verdeeld en daar kunnen we ons wat bij voorstellen. Het heeft niet alleen te maken met het klimaat of met de bodem, maar ook met de verschuiving van continenten, lang geleden. De belangrijkste klimaatzones – de polaire gebieden, de gematigde zone, de subtropen, en de tropen – hebben ieder hun eigen, karakteristieke flora. Maar ook is er een duidelijke scheidslijn tussen de plantensoorten van, zoals we dat noemen, de oude wereld (Afrika, Europa en Azië) en soorten van de nieuwe wereld (het Amerikaanse continent). Ook geïsoleerde eilanden, waar invloeden van buitenaf zich tot een minimum beperken, hebben vaak hun eigen, eilandspecifieke soorten.

Eén van de vele tulpenrassen in de Hortus Bulborum, Limmen, 14 mei 2010

De Nederlandse flora komt er met zijn 1400 soorten een beetje bekaaid van af. Dit geldt trouwens voor heel Noordwest-Europa; voor de grootste soortenrijkdom in onze contreien moet je naar de landen rond de Middellandse Zee.

Neem de familie van de vlinderbloemigen, een uitermate belangrijke plantengroep voor de wereldwijde voedselproductie. In totaal telt ze zo’n 19.000 soorten, en Naturalis geeft voor Nederland een aantal van 62. Een beetje armzalig is dat wel. We zouden willen dat we meer hadden en we kijken met enige afgunst naar de grote variatie in landen als Zuid-Afrika of Australië. Je kunt op het vliegtuig stappen om alles te zien, maar dat is helemaal niet nodig. In de wondere wereld van de planten duiken, dat kun je ook in Nederland. Er is zó veel te zien. Gewoon af en toe een dagje een Nederlandse botanische tuin inlopen en de planten van de tropen, de subtropen, de woestijnen en gematigde streken, de nieuwe wereld en de oude verschijnen allemaal voor je neus.

2017 is in Nederland uitgeroepen tot het Jaar van de Botanische Tuinen. Dat betekent feest, dit jaar, voor alle tuinen die onder de koepel van de NVBT, de Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen, vallen. Momenteel zijn dat er vijfentwintig en hun aantal is groeiende. De tuinen beheren op verantwoorde wijze tal van levende plantencollecties uit alle delen van de wereld en ze tonen ze maar wat graag aan het publiek. De NVBT geeft aan dat er, verspreid over de aangesloten tuinen, zo’n 20.000 verschillende soorten te zien zijn. Dat is toch maar mooi 7% van alle soorten ter wereld. Niet gek. Elke tuin heeft zo zijn eigen specialisaties: sommige heel bekend, zoals de onvolprezen rotsplantencollectie van de Botanische Tuinen in Utrecht en andere minder bekend, zoals de 400 soorten tellende passifloracollectie van de Passiflorahoeve in Harskamp.

De NVBT-tuinen zijn bepaald niet gelijkmatig verspreid over het land. Op de site staat een kaartje van Nederland en op de botanische tuin in Kerkrade/Terwinselen na is de complete zuidoosthoek van Nederland leeg. Dat betekent gelukkig niet dat er verder geen enkele plantencollectie in Limburg te vinden zouden zijn. Denk maar aan de collecties van de Jochumhof in Steyl of die van de botanische tuin in Elsloo.

Wat ik maar wil zeggen: 2017 is een mooi jaar om erop uit te trekken. Geniet van de orchideeën, de bekerplanten en alle andere kroonjuwelen van de Leidse Hortus, de oudste Hortus van ons land. Verbaas je over de bomen- en hostacollecties  van Arboretum Trompenburg in Rotterdam. Herken de oude landbouwgewassen in de Kruidhof in Friesland. Snuif de geur op van de kostbare, bloeiende citrussen van kasteel Twickel en van Paleis ’t Loo. Laat je overweldigen door de kleurenpracht van de bloeiende azalea’s en rhododendrons van Arboretum Belmonte in Wageningen, of van de oude tulpenrassen in de Hortus Bulborum in Limmen. Voel de droogte, al zittend tussen de droogteplanten in de woestijnkas van de Amsterdamse Hortus Botanicus. En ga in Kerkrade eens naar de coniferen kijken.

Via de site van de NVBT (www.botanischetuinen.nl) is het allemaal te vinden. Check it out!