Wist u dat Jac. P. Thijsse, onze nationale volksopvoeder op het gebied van flora en fauna, midden in Maastricht het levenslicht zag?  Het was in 1865 en zijn geboortehuis stond vlak bij de Helpoort, naast de voormalige Minderbroederskerk. Drie jaar woonde hij er, totdat het gezin Thijsse achtereenvolgens naar Grave in Brabant, Woerden in Zuid-Holland en tot slot naar Amsterdam verhuisde.

Het verhaal is bekend: Jac  P. Thijsse bezocht in Amsterdam de kweekschool en trof daar fantastische leraren; hij haalde zijn eerste onderwijzersdiploma’s, klom vervolgens op in de hiërarchie van het onderwijsstelsel en werd hoofd van de Openbare School aan de Amsterdamse Passeerdersgracht; in 1893 vonden Jac. Thijsse en collega-schoolhoofd Eli Heimans elkaar in hun passie voor wandelen, voor de natuur en voor het natuuronderwijs en dat was het begin van een uiterst productieve vriendschap.

Via hun schrijfwerk, soms als coauteurs, soms ieder apart, enthousiasmeerden ze decennia lang heel Nederland voor de natuur en daarmee stonden ze aan de wieg van de natuurbescherming. Hun bekendste gezamenlijke werk was de eerste geïllustreerde Flora van Nederland, een determinatieboek dat ook voor leken en amateurs heel bruikbaar was. Maar het meest toegankelijke werk was ongetwijfeld de serie Verkade-albums die Thijsse zonder Heimans schreef.

“Ze hebben me nu gevraagd om te schrijven voor de reclame. Dat doe ik vast niet.”, zei hij volgens de overlevering in 1905 tegen zijn vrouw toen hij door de firma Verkade was gevraagd om mee te werken aan hun nieuwe promotiecampagne. In eerste instantie was hij dus niet erg enthousiast, maar toen hij besefte dat hem de gelegenheid werd geboden om zijn liefde voor de natuur aan een breed publiek uit te dragen, ging hij overstag. Bovendien had de directie hem duidelijk gemaakt dat zij hoge kwaliteitseisen stelden aan zowel vorm als inhoud van de albums en dat voor elk album een groot aantal plaatjes in kleurendruk zou worden gemaakt. Dat was iets heel bijzonders voor die tijd.

‘In den zomer van 1928 hebben wij een heel sterke intocht gehad van Oranje Luzernevlinders (93), In Zuid-Limburg wemelde het er van en ik heb ze toen heel mooi bezig gezien op de Ruige Anjers (93), die daar nogal veel groeien langs de Zuidgrens“. Uit het Verkade-album De Bloemen en haar Vrienden, 1934.

Voor Verkade had de campagne niet alleen te maken met winst, maar ook met de verspreiding van kennis over de flora en fauna van Nederland. Daarmee sloot Verkade slim aan bij de grote behoefte aan voorlichting over natuur, landschap, planten en dieren die begin vorige eeuw als reactie op de toenemende industrialisatie was ontstaan.

Ook vandaag nog staat de Verkadecampagne te boek als een van de grootste en succesvolste Nederlandse reclamecampagnes ooit. Tussen 1906 en 1940 werden 27 albums uitgegeven, in eerste instantie ieder jaar één. De meeste albums werden door Thijsse geschreven, maar vanaf 1925 werden voor sommige onderwerpen ook wel andere auteurs aangetrokken. Er werden zo’n 30 miljoen plaatjes verspreid en maar liefst 3,2 miljoen albums gingen over de toonbank. De formule was als volgt: in de verpakkingen van beschuit, koek, biscuit, paneermeel, toffee en chocola werden plaatjes gestopt. Die kon je verzamelen en in een album plakken. De plaatjes waren gratis, maar voor het album moest je extra betalen, eerst 75 cent, later 1 gulden.  Vanwege de hygiëne werden de plaatjes op gegeven moment vervangen door bonnen die je kon omwisselen voor plaatjes.

De albums werden vergezeld van tips over het sparen, over de lijm die je het best kon gebruiken en over het ruilen van dubbelen. Als je een plaatje dubbel had, dan kon je dat per brief naar Verkade sturen waarna je een ander exemplaar kreeg toegestuurd. Ook werden er door Verkade ruilbeurzen georganiseerd. Op dergelijke bijeenkomsten zorgde Verkade voor muziek en koek of chocolade uit eigen fabriek.

Mijns inziens was het volstrekt geniaal. Aan honderdduizenden Nederlandse keukentafels tegelijk werden koekjes en chocola gegeten, werden de prachtigste plaatjes uitgepakt en ingeplakt en leerde men spelenderwijs over de Nederlandse flora en fauna: “Heb jij voor mij de zilverschoon met gewone rupsendoder? Dan krijg je van mij de zeeraket met knollenwitje”.

Laatst keek ik weer eens een paar albums door en ik werd getroffen door de toegankelijkheid van de teksten. De natuureducatie van tegenwoordig is een compleet eigen vakgebied, maar we kunnen nog steeds een voorbeeld nemen aan de heldere, vrolijke en levendige teksten van Thijsse.  Ze blijven zonder meer inspirerend.

Als u eens op een vrijdag in Amsterdam bent, dan moet u beslist langs op de Plantage Middenlaan 2c. Daar ligt namelijk een goed bewaard geheim. Het is de fraaie bibliotheek van de Heimans en Thijsse Stichting. Tussen de 15.000 boeken en andere publicaties op het gebied van natuurbehoud en natuureducatie bevinden zich veel klassieke uitgaves. Aan de leestafel kunt u –bijvoorbeeld – de prachtige Verkade-albums op uw gemak bekijken. U heeft er gegarandeerd een paar zeer geslaagde uren. Veel beter dan al die lange rijen wachtenden voor musea op het Museumplein.